پایگاه فرهنگی مذهبی سلم فضائل، مناقب و سیره امیرالمومنین علی علیه السلام
رهروان ولایت ـ «كمال الدين و تمام النعمه» معروف به اكمال الدين صدوق، تأليف شيخ صدوق( رحمه‌الله‌علیه) از مهم‌ترین منابع روایی شیعه، در موضوع غيبت و ظهور امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است که با توجه به قدمت آن از ارزش بالایی برخوردار است.
شيخ صدوق انگيزه خود را از نگارش اين كتاب، اينگونه بيان مى فرمايد: «انگيزه من در تأليف اين كتاب آن بود كه چون آرزويم در زيارت امام رضا(علیه‌السلام) برآورده شد، به نيشابور برگشتم و در آن‌جا اقامت گزيدم و ديدم بيشتر شيعيانى كه به نزد من رفت و آمد مىكنند، در امر غيبت حيرانند و درباره امام قائم(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) شبهه دارند و از راه راست منحرف گشته و به رأى و قياس روى آوردهاند، لذا با جمع‌آوری اخبار وارده از پيامبر اكرم و ائمه اطهار(صلوات‌اللَّه‌عليهم اجمعین) تلاش خود را در راه ارشاد ايشان به كار بستم، تا آن‌ها را به حق و صواب دلالت كنم.
تا اين‌كه شيخى از اهل فضل و علم و شرف كه از دانش‌مندان شیعه بود، به نام «نجم الدين محمد» به دیدار من آمد، يك روز كه برای من سخن مىگفت، كلامى از يكى از فلاسفه و منطقيان بزرگ بخارا نقل كرد كه آن كلام، را در مورد قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حيران ساخته بود و به واسطه طول غيبتش و انقطاع اخبار او را به شكّ و ترديد انداخته بود. پس من فصولى در اثبات وجود آن حضرت (عليه السّلام) بيان كرده و اخبارى از پيامبر اكرم و ائمّه اطهار (عليهم السّلام) در غيبت آن امام، روايت كردم و او بدان اخبار آرامش يافت و شكّ و ترديد و شبهه را از قلب او زايل ساخت؛ وی از من درخواست كرد كه در اين موضوع كتابى برايش تأليف كنم.
پس از مراجعت شبى مولايمان صاحب الزمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را در خواب ديدم، ایشان به من فرمود: چرا در باب غيبت كتابى تأليف نمىكنى تا اندوهت را زايل سازد؟ عرض كردم: يا ابن رسول اللَّه در باره غيبت پيشتر رسالههايى تأليف كردهام. فرمود نه به آن طريق، اكنون به تو امر مىكنم كه درباره غيبت، كتابى بنویسی و غيبت انبياء را در آن بازگو کنی، آن‌گاه آن حضرت رفت. من از خواب برخاستم و تأليف اين كتاب آغاز كردم»[۲]
اين كتاب، از قديمىترين و معتبرترين منابع روايى شيعه درباره امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مىباشد. مرحوم شیخ صدوق بعد از این مقدمه، اخبار و احادیث بسیار و داستان‌های مستدل و مستند در باب امامت و امامان آورده و آن‌گاه روایات وارده از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و همه امامان معصوم تا امام یازدهم را درباره وجود و غیبت امام دوازدهم را بیان نموده است و در ضمن، شبهات مربوط به طول غیبت و عمر طولانی حضرت را برطرف می‌کند. پس از آن، غیبت بعضی از پیامران مانند حضرت آدم، نوح، صالح، یوسف، ابراهیم و موسی(علیهم‌السلام) را مطرح می‌کند. در قسمت‌های بعدی کتاب، جریان تولد امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) و کسانی‌که حضرت را دیده و با او گفتگو کرده‌اند و بعد علت غیبت حضرت و توقیعات وارده از ناحیه مقدسه را شرح داده، سپس کسانی‌که عمر طولانی داشته‌اند، را ذکر کرده است. در قسمت پایانی کتاب، نیز فضیلت انتظار قیام و علامات ظهور حضرت به رشته تحریر در آورده است.
این مسائل با ترتیبی کامل و آراسته تنظیم شده است. ارزش و اعتبار این کتاب، گذشته از جامعیت و استحکام مطالب، به خاطر نزدیکی زمان تالیف آن با آغاز غیبت حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است زیرا این کتاب در سال ۳۵۲ هجری قمری یعنی زمانی که سن حضرت هنوز به ۱۰۰ سالگی نرسیده بود، تالیف شد. اگر چه نام این کتاب را «اکمال الدین و اتمام النعمه» گویند، ولی صحیح آن «کمال الدین و تمام النعمه» می‌باشد. این کتاب در سال ۱۳۰۱ قمری به طریقه سنگی به چاپ رسیده است و در سال‌های اخیر هم با تحقيق استاد علی اكبر غفاری توسط انتشارات دار الكتب الاسلاميه قم، در سال ۱۳۹۵ قمری چاپ شده است.
—————————————–
پی‌نوشت
براي مطالعه بيشتر، مراجعه شود به: لينك1 لينك2
[۱] كلينى، الکافی، تصحیح علی اکبرغفارى و محمد آخوندى، دار الكتب الإسلامية، سال چاپ چهارم، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج۴، ص۱۸۴.
[۲] شیخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، تصحح،علی اکبرغفارى، چاپ دوم، تهران، ۱۳۹۵ ق، ج۱، ص۴-۲.
