[ad_1]
پایگاه فرهنگی مذهبی سلم :
یکى از راههاى پى بردن به شخصیت واقعى انسانها، آگاهى از زمان آنهاست. با توجه بدین حقیقت، برآنیم تا نگاهى گذرا به عصرامام عسکرى (علیه السلام) بیفکنیم تابخشى از عظمت شخصیت تابناک آن امام معصوم را دریابیم.
دوران کودکى
امام عسکرى (علیه السلام) در دوران کودکى شاهد اهانتهاى متوکل عباسى به اهل بیت عصمت (علیهم السلام)، به ویژه پدر بزرگوارش امام هادى (علیه السلام)، بود. او مى دیددشمن زیارت جدش امام حسین(علیه السلام) را ممنوع و حتى مزار مقدسش را با خاک یکسان کرده است. متوکل به خاطر احساس ترس از گرایش مردم به اهل بیت (علیهم السلام)فرمان داد امام هادى (علیه السلام) و خاندانش را دستگیر و از مدینه به سامرا منتقل کنند. امام عسکرى (علیه السلام) یورشهاى ناجوانمردانه و دور از ادب ماموران حکومت به خانه پدرش را مشاهده کرد و سرانجام در شهادت مظلومانه پدر ارجمندش به سوگ نشست.
فرمانروایان آن روزگار
بنى عباس، که پس از بنى امیه با زور و تزویر به حکومت دست یافتند، براى مردم چیزى جز وحشت، اختناق و ستم به ارمغان نیاوردند. آنها جنگیدند، غارت کردند و مردم را در بیچارگى، فقر و اندوه فروبردند. امویان کافرانه و آشکارا به اسلام ضربه مى زدند، ولى عباسیان منافقانه و پنهانى. فرزندان عباس در پى آن بودند که با رنگ دین به نظام سیاسى خویش تقدس بخشند، اما تفکر اهل بیت سدى استوار در برابر هواهاى نفسانى شان پدیدآورده بود. آنها در ظاهر خویش را جانشینان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) معرفى مى کردند، باعوام فریبى به نام دین از مردم بهره مى کشیدند و اهداف خود را پیش مى بردند. ستمگران بنى عباس، در سایه زور و تزویر، از کیسه بیت المال کاخهاى باشکوه مى ساختند، ماموران و چاپلوسان را ثروتمند مى ساختند و بى خبر از وضعیت دشوار زندگى مردم به خوشگذرانى مى پرداختند. فاصله طبقات فقیر و غنى هر روز بیشتر مى شد. و سرنیزه هاى حکومت براى خاموش ساختن فریاد اعتراض مردم تیزتر.
خلفاى دوران امام
خلفایى که همزمان با امامت حضرت عسکرى (علیه السلام) قدرت را در دست داشتند، عبارتند از:
۱- متوکل بیش از چهارده سال؛ (۲۳۲- ۲۴۷)
۲- منتصر (فرزند متوکل)۹ ماه؛(۲۴۷- ۲۴۸)
۳- مستعین (فرزند متوکل) سه سال و اندى؛ (۲۴۸- ۲۵۲)
۴- معتز (فرزند متوکل) حدود چهار سال؛ (۲۵۲- ۲۵۵)
۵- مهتدى ۱۱ ماه؛ (۲۵۵- ۲۵۶)
۶- معتمد (فرزند متوکل)۲۳ سال؛ (۲۵۶- ۲۷۹)
در زمان این جنایتکاران مظلومیت شیعه فزونى یافت و بسیارى از شیعیان به طرز فجیعى به شهادت رسیدند. شدت ستم چنان بود که خودکامگان گاه پیکرهاى پاک شهیدان را نیز آماج بى حرمتیهاى خودقرار مى دادند. در این زمان کانون تفکرات ناب شیعى حضرت امام حسن عسکرى (علیه السلام)نیز پیوسته مورد آزار و اهانت قرار مى گرفت. هر چند آن بزرگوار نیز چون پدرگرانقدرش به رعایت احتیاط و تقیه پاى مى فشرد؛ ولى شمار جاسوسان به اندازه اى بود که گاه مراعات همه جوانب احتیاط نیز سودمند واقع نمى شد. سبب اصلى این فشارها و سختگیریها علاقه شدید مردم به اهل بیت (علیهم السلام) و نیز روایتهاى متواتر در باره قائم بودن فرزند امام عسکرى (علیه السلام) بود.
شورشها
در روزگار امام افراد و گروههایى، که برخى از آنها مورد تایید حضرت نیز بودند، آشکارا علیه حکومت فاسد شوریدند. مسعودى، مورخ مشهور، در تاریخ خویش به قیامهاى آن عصر چنین اشاره مى کند:
۱- قیام کوفه به رهبرى یحیى بن عمر طالبى (ازنوادگان جعفر طیار (علیه السلام) » که در سال ۲۴۸ روى داد و سرانجام با شهادت یحیى فروکش کرد؛
۲- انقلاب حسن بن زید علوى (از نوادگان امام على (علیه السلام) » در طبرستان؛ (گرگان و مازندران) حسن بن زید، پس ازنبردى شدید، حکومت منطقه را به دست گرفت و در سال ۲۷۰ وفات یافت؛
۳- قیام رى به رهبرى محمد بن جعفر که در سال ۲۵۰ تحقق یافت. محمد سرانجام دستگیر شد؛
۴- قیام قزوین که در سال ۲۵۰ به رهبرى حسن بن اسماعیل کرکى به وقوع پیوست؛
۵- قیام سال ۲۵۱ کوفه به رهبرى ابن حمزه؛
۶- قیام بصره به رهبرى صاحب زنج که درسال ۲۵۵ شروع شد و ۱۵ سال ادامه یافت؛
۷- قیام یعقوب لیث صفار در سیستان که در ۲۶۲ آغاز شد.
اندیشه هاى پلید خلفا در باره امام
شیخ حر عاملى، ازدانشوران قرن دوازدهم، مى نویسد: سید بن طاوس در کتاب مهج الدعوات گفته است: درعصر امام عسکرى (علیه السلام) سه تن از خلفا (مستعین، معتز و مهتدى) اندیشه قتل حضرت رادر سر مى پروراندند؛ چون شنیده بودند که امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از نسل اوست. آنهاچندین بار امام را به زندان افکندند. حضرت برخى از آنها را نفرین کرد و آن ستمگران به زودى هلاک شدند. شیخ طوسى در کتاب غیبت مى نویسد:
معتز اراده کرد حضرت را به قتل برساند؛ ولى سه روز بعد، از خلافت برکنار شد. البته حضرت، پیش از برکنارى خلیفه، یارانش را از این امر آگاه کرده بود. على بن محمد بن زیاد صیمرى در کتاب «اوصیاء» چنین مى نویسد: مهتدى مى خواست حضرت را به شهادت برساند؛ امام به یارانش فرمود: تا پنج روز دیگر مى میرد. البته چنان شد که حضرت فرموده بود. با پایان یافتن پنج روز مهتدى به قتل رسید. شیخ حر عاملى مى گوید: از عمر بن محمد بن زیاد صیمرى نقل شده است که گفت: به منزل عبدالله بن طاهر وارد شدم. در برابرش نامه اى از امام عسکرى (علیه السلام) یافتم که در آن نوشته بود:
«من براى این سرکش از خداوند مرگ خواسته ام؛ تا سه روز دیگر خداوند او را نابود مى کند.» روز سوم مستعین از خلافت برکنار شد، در دام بلاها گرفتار آمد و سرانجام به هلاکت رسید. شیخ همچنین از احمد بن حسین بن عمر چنین نقل مى کند: هنگامى که معتزفرمان داد حضرت را به سعید حاجب بسپارند تا به کوفه برده، در قصر ابن هبیره به قتل رساند …. ابوالهیثم بن سبانه براى حضرت نوشت: خداى مرا فدایتان سازد، خبرى به ما رسیده و ما را اندوهگین و مضطرب ساخته است! حضرت در پاسخ نوشت: پس از سه روز، براى شما گشایش پدید مى آید. روز سوم معتز برکنار شد. شیخ طوسى در کتاب ارشاد مى نویسد: احمد بن محمد مى گوید: هنگامى که مهتدى عباسى کشتن شیعیان را آغاز کرد، به امام عسکرى (علیه السلام) نوشتم: خداى را سپاس که وى را از آزارها منصرف ساخته است، زیرا به من خبر رسیده که شما را تهدید مى کند و مى گوید: «به خدا سوگند،اینها آل محمد (صلی الله علیه و آله) را از روى زمین برمى اندازم.» حضرت به خط خویش چنین پاسخ داد: «این عمرش از آنکه بتواند به مرادش دست یابد زودتر به پایان مى رسد. از امروز تا پنج روز بشمار، روز ششم با خوارى به هلاکت خواهد رسید.» چنان شدکه حضرت نوشته بود.
تقیه شدید امام
عملکرد حضرت در عصر خویش نیز فضاى خفقان آن روزگار را نشان مى دهد. مسعودى از محمد بن عبدالعزیز بلخى چنین نقل مى کند: روزى صبحگاهان در خیابان غنم نشسته بودم، امام عسکرى (علیه السلام) از خانه بیرون آمده، مى خواست به «باب العامه » برود. با خود گفتم: اگر فریاد کشم و بگویم: «اى مردم این حجت خدابر شماست، او را بشناسید.» مرا خواهند کشت. وقتى نزدیک من رسید، با انگشت سبابه به من اشاره فرمود و سپس بر دهانش قرار داد؛ یعنى خاموش باش. من پیش شتافتم و بر پایش بوسه زدم، فرمود: اگر آشکارا بگویى، کشته مى شوى. همان شب خدمتش رسیدم، فرمود: [دو راه بیشتر نیست] یا کتمان یا مرگ؛ پس خودرا حفظ کنید. داود بن اسود یکى از خادمان امام عسکرى (علیه السلام) که وظیفه هیزم کشى را بر عهده داشت، مى گوید: روزى حضرت تکه چوبى مدور، بلند و کلفت به من داد و فرمود: این را به عثمان بن سعید عمرى برسان. در کوچه استر سقایى راه را بر من بست. سقااز من خواست حیوان را کنار بزنم. من با همان تکه چوب بر پشت استر زدم تا کنار برود؛ ولى ناگهان چوب شکست و نامه هاى حضرت، که در میان آن بود، آشکارشد. شتابان آنها را در آستین پنهان کردم و سقا نیز بد گفتن به من و حضرت راآغاز کرد. وقتى خدمت حضرت رسیدم، فرمود: چرا با چوب به استر زدى. آنگاه سفارش کرد: اگر کسى به ما اهانت کرد اعتنا نکن … ما در دیار بدى مى باشیم، تو تنها به کار خویش بپرداز و بدان که گزارش کردارت به ما مى رسد.
امام و زندانهاى خلفا
امام عسکرى (علیه السلام) بخشى از دوران امامتش را در زندانهاى طاغوتیان عباسى به سر برد. مدتى نیز، که در ظاهر خارج از زندان بود، تحت مراقبت شدید قرار داشت. شیخ مفید مى نویسد: امام عسکرى (علیه السلام) را به نحریر، یکى از غلامان مخصوص خلیفه و مسوول نگهدارى ازحیوانات درنده و شکارى دربار، سپردند؛ نحریر بسیار بر او سخت مى گرفت و آزارش مى داد.
همسرش گفت: واى بر تو، از خدا بترس؛ مگر نمى دانى چه شخصیتى به خانه ات گام نهاده؟ آنگاه گوشه اى از فضایل حضرت را بازگو کرد و گفت: من در مورد او و رفتارى که با وى مى کنى، بر تو بیمناکم. نحریر گفت: به خدا سوگند، او را در میان درندگان خواهم افکند و چنین نیزکرد.
پس از مدتى، وقتى به جایگاه درندگان مراجعه کرد تا دریابد چه بر سرامام آمده، دید حضرت میان درندگان به نماز ایستاده است. احمد بن حارث قزوینى مى گوید: با پدرم در سر من راى (سامرا) بودیم. پدرم دراصطبل امام عسکرى (علیه السلام) کار مى کرد. مستعین عباسى استرى داشت که از نظر زیبایى و زرنگى بى نظیر بود، ولى وحشى مى نمود و سوارى نمى داد.
وقتى تلاش مسوولان براى رام ساختنش بى نتیجه ماند، یکى از ندیمان خلیفه گفت: چرا این کار را به حسن(ع) واگذار نمى کنى تا بیاید یاسوار استر شود و رامش سازد یا استر او را هلاک کند و تو آسوده خاطر شوى. خلیفه در پى حضرت فرستاد. پدرم نیز همراه حضرت رفت. پدرم گفت: وقتى وارد شدیم،امام نگاهى به استر، که در حیاط ایستاده بود، افکند، پیش رفت و بر کفلش دست نهاد. در این لحظه عرق از پیکر استر سرازیر شد.
سپس حضرت نزد مستعین رفت. مستعین او را پیش خویش نشاند و گفت: ابومحمد، این استر را مهار کن! حضرت به پدرم فرمود: غلام، استر را مهار کن. مستعین گفت: خودت مهار کن.
حضرت پوستین بر زمین نهاد، برخاست، بر استر دهنه زد و به جاى خویش بازگشت. مستعین گفت: ابومحمد، استر را زین کن. حضرت فرمود: غلام، زینش کن. اما خلیفه گفت: خودت زینش کن. پس امام برخاست؛ استر را زین کرد و بازگشت. مستعین گفت: آیا صلاح مى دانى که سوارش شوى؟ حضرت فرمود: آرى.
آنگاه سوارش شد، آن را دوانید …. سپس برگشت و پایین آمد. مستعین گفت: ابومحمد، استر را چگونه دیدى؟ فرمود: استرى به این خوبى و چالاکى ندیده بودم؛ جز براى خلیفه شایسته نیست. مستعین گفت: خلیفه آن را به شما واگذار کرد. حضرت به پدرم فرمود: غلام، استر را بگیر. پدرم گرفت و برد. على بن عبدالغفار مى گوید: وقتى صالح بن وصیف امام عسکرى (علیه السلام) را زندان کرده بود،گروهى از عباسیان و منحرفان نزد صالح آمده، شکوه کردند که چرا بر امام سخت نمى گیرى؟ او گفت: چه مى توانم انجام دهم؟ دو نفر از بدترین کسانى که به آنهادسترسى داشتم، بر او گماشتم؛ اما اینان اهل نماز و روزه شدند.
وقتى علت راپرسیدم، گفتند: چه مى گویى در باره مردى که روزها روزه مى گیرد و شبها نمازمى خواند و وقتى که به وى مى نگریم، بدن ما مى لرزد چنانکه گویا از خود بى خودمى شویم. وقتى عباسیان و منحرفان این سخنان را شنیدند، نومید از سراى وصیف بیرون رفتند. محمد بن اسماعیل علوى مى گوید: امام عسکرى (علیه السلام) را نزد یکى از سرسخت ترین دشمنان آل ابوطالب زندانى ساختند و سفارش کردند که چنین و چنان آزارش ده. هنوز بیش از یک روز از در بند بودن امام نگذشته بود که زندانبان پیرو امام شد. او چنان نزد امام خاضع بود که برایش به خاک مى افتاد و جز براى بزرگداشت به چهره حضرت نمى گریست. وقتى حضرت از زندان آزاد شد، این مرد بصیرتش از همه مردم به امام بیشتر بود …
شهادت امام
معتمد که امام عسکرى (علیه السلام) را در برابر دستگاه ستم پیشه عباسیان سدى نفوذ ناپذیر مى دید، بر آن شد آخرین ضربه را بر حضرت وارد آورد و راه را براى تحقق آرمانهاى پلیدش هموار کند. او امام را با زهر مسموم ساخت و چنان نمایاند که حضرت به مرگ طبیعى از دنیا رفته است؛ ولى این توطئه نیز ناکام ماند و چهره واقعى وى بر همگان آشکار شد. احمد بن عبیدالله بن خاقان مى گوید: …چون خبر وفات آن حضرت در شهر سامره پخش شد، رستاخیزى در شهر پدید آمد و ازهمه مردم صداى ناله و شیون برخاست. خلیفه در پى فرزند نیکبخت آن حضرت برآمد و گروهى از ماموران را به خانه امام گسیل داشت تا وى را بیابند.
خلیفه حتى زنان قابله را فرستاد تا ازباردارى احتمالى کنیزان حضرت آگاه شوند … آرى، دشمنان نمى دانستند که پروردگار نور خود را کامل کرده است و گوهر تابناک الهى حضرت حجه بن الحسن المهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پنج سال پیش بدین جهان گام نهاده، اینک پس از شهادت پدر گرامى اش بر جایگاه والاى امامت تکیه زده است. در پایان بجاست مانند حضرت امام حسن عسکرى (علیه السلام)، که هنگام خروج از زندان معتمد آیه:
«یریدون لیطفئوا نورالله بافواههم والله متم نوره و لو کره الکافرون »[۱] را نگاشت، ما نیز آیه شریفه را به خاطر آوریم و براى سلامتى و ظهور کامل کننده نهایى نور هدایت حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دعا کنیم.
پی نوشت:
[۱] . سوره : الصف آیه : ۸.
منبع :سیدعلیرضا جعفرى