پایگاه فرهنگی مذهبی سلم فضائل، مناقب و سیره امیرالمومنین علی علیه السلام
نوشته های مشابه
رفتار حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با کودکان
چکیده: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در زمینه تعامل سازنده با کودکان، الگویی متناسب با فطرت بشر ارائه کرده است و شایسته است با تأمل بیشتر در گفتار ایشان در پی طراحی مدل رفتاری مناسب با کودکان برآییم تا به کمک این مهم، کودکان در طول مراحل رشد خود از گزند مخاطرات روانی در امان باشند.
رهروان ولایت ـ فرزندان در هر خانواده‌ای مردان و زنان آینده و پدران و مادران جامعه فردا هستند؛ اگر صدمه‌ای بر روح و روان آنان وارد شود، تأثیر اصلی آن در آینده به جامعه منتقل می‌شود. ارزش قائل شدن برای فرزندان و تقویت حس عزت‌نفس در آن‌ها، ازجمله عوامل اساسی در سلامت روح و جسم آنان است. ما برای این‌که بتوانیم فرزندان سالم و صالحی تربیت کنیم، باید به مسائل روحی – روانی آن‌ها اهتمام ویژه‌ای داشته باشیم تا در پرتو تربیت فرزندان سالم و توانا جامعه‌ای سالم داشته باشیم.
پیامبر عظیم‌الشان اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به عنوان آخرین پیامبر الهی، در زمینه برخورد و تعامل سازنده با فرزندان و کودکان الگویی متناسب با فطرت بشر ارائه کرده است، که از آن می‌توان تحت عنوان سفارش‌های آن حضرت در باب کودکان یاد کرد. شایسته است که در این زمانه که به علت پدید آمدن جوامع پیچیده، رعایت مسائل اخلاقی، به نظر مشکل می‌رسد، همه مسلمانان، بلکه همه آزاد اندیشان دنیا با تأمل و درنگ بیشتری در گفتار نبی اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در پی طراحی الگو و مدل رفتاری مناسب با کودکان و نوجوانان باشند، تا به وسیله این الگو، کودکان و نوجوانان در طول مراحل رشد خود از گزند ناهنجاری‌ها جامعه در امان بمانند.
بدیهی است که تدوین چنین الگویی با هم‌اندیشی صاحب‌نظران، دانش‌مندان و متخصصین امر و با بهره‌گیری تجربیات گذشته‌گان میسر می‌شود؛ این امر تنها در پرتو پژوهش‌های گسترده امکان‌پذیر است، لکن این نوشتار بر آن است تا در حد خود با مراجعه به برخی از روایات نکاتی را در این مساله یادآوری کند، باشد که با پیروی از سنت نبوی افق‌های رست‌گاری و کمال بیش از پیش مقابل ما آشکار گردد.
در این راستا ابتدا باید به منزلت و جایگاه کودک نزد نبی اکرم اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) پرداخت تا پس از درک جایگاه کودکان بتوان رفتاری مناسب را اتخاذ نمود. حضرت درباره شناخت جایگاه کودکان می‌فرماید: «فرزند صالح گلی است، از گل‌های بهشت.»[1]
تشبیه کودکان به گل آن‌هم از نوع بهشتی آن، یادآور ظرافت‌های کودکان است که حقوقی را از جانب آنان بر عهده والدین و جامعه قرار می‌دهد؛ حضرت در روایتی دیگر می‌فرماید: «کودکان را دوست بدارید، و با محبت و مهربانی با آنان روبرو شوید».[2] و این دوستی و محبت اولین وظیفه ما در قبال کودکان است. و تا محبت بین افراد برقرار نباشد کارها سامان نمی‌یابد.
پس از برقراری رابطه محبت‌آمیز میان والدین و کودکان نوبت به موارد مهم‌تر می‌رسد و حضرت نیز در ادامه می‌فرمایند: «فرزندان خود را تکریم کنید و به آن‌ها آداب نیک بیاموزید تا آمرزیده شوید».[3] تکریم کودکان مایه شخصیت یابی آن‌ها از همان دوران کودکی می‌گردد تا در آینده به بحران‌های بی‌شخصیتی، خود کم‌بینی، نبود اعتمادبه‌نفس دچار نشوند و همواره کرامت خود را حفظ کنند و خدای‌ناکرده در مسیر انحراف قرار نگیرند.
فراز بعدی این روایت به اهمیت آموزش پرداخته است و آموزش صحیح به کودکان را آن‌قدر ارزش‌مند دانسته که می‌تواند موجبات آمرزش والدین را فراهم آورد.
نکته‌ای که نباید ازنظر دور بماند تأکید نبی مکرم اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به امر شادی و نشاط این گروه سنی است؛ کودکان به فراخور شرایط سنی که در آن به سر می‌برند، نیاز دارند تا در محیطی شاد و سالم ادامه حیات دهند، تا در کودکی به افرادی شاداب و سرزنده تبدیل شوند و به افسردگی‌های دوران بلوغ و بزرگ‌سالی مبتلا نشوند. حضرت دریکی از فرمایشات خود در این مورد می‌فرماید: «ارزش خوش‌حال کردن کودکان، هم‌پایه اشک ریختن از خوف خدا است».[4]
—————————————————
پی‌نوشت
[1]. «الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَیحَانَةٌ مِنْ رَیاحِینِ الْجَنَّة»، صدوق، من لا یحضره الفقیه، – قم، جامعه مدرسین، چاپ: دوم، 1404 ق، ج3، ص484.
[2]. «أحبوا الصبیان و ارحموهم …»، ابن فهد حلى، عدة الداعى، دارالكتاب الاسلامى، 1407ق، ص86.
[3]. «أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یغْفَرْ لَكُمْ» طبرسى، حسن؛ مكارم الأخلاق، قم، شریف رضى، چاپ: چهارم، 1370ش، ص222.
[4]. «مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِيَالِهِ كَانَ كَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِيجَ وَ لْيَبْدَأْ بِالْإِنَاثِ قَبْلَ الذُّكُورِ فَإِنَّ مَنْ فَرَّحَ ابْنَةً وَ مَنْ أَقَرَّ بِعَيْنِ ابْنٍ … فَكَأَنَّمَا بَكَى مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ بَكَى مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ اللَّهُ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ.» صدوق، امالى، انتشارات اعلمی، بی‌تا، بی‌چا، ص577.
