پایگاه فرهنگی مذهبی سلم فضائل، مناقب و سیره امیرالمومنین علی علیه السلام
[ad_1]
سلم گزارش می دهد :
شفقنا- دکتر کیهان برزگر در سرمقاله شماره جدید ماهنامه دیپلمات می نویسد: بحران سوریه و ظهور پدیده داعش ماهیت روابط ایران و روسیه را از یک چارچوب منفعل تاریخی نسبت به نقش منطقه ای یکدیگر به یک قالب فعال مبتنی بر همکاری های منطقه ای و در جهت تامین منافع ژئوپلتیک تغییر داده است. این تحول خود نوعی برابری سیاسی در روابط دو طرف ایجاد کرده که این می تواند بر اهمیت نقش ایران در عرصه سیاست منطقه ای و جهانی بیافزاید.
فراتر از تهدید های فوری امنیتی، ظهور تروریسم داعش به دنبال خود رقابت های ژئوپلتیک در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای بین ایران، عربستان و ترکیه از یکسو و روسیه و آمریکا از سوی دیگر را افزایش داد. گرچه اکنون همه این بازیگران مبارزه با داعش را در اولویت سیاست منطقه ای خود قرار می دهند، اما باید پذیرفت که به موازات آن یک رقابت ژئوپلتیک هم برای پر کردن خلا قدرت در منطقه به خصوص در سوریه بین همه این بازیگران در جریان است.
از یک طرف، ائتلاف به اصطلاح بین المللی به رهبری آمریکا شامل دولت های محافظه کار عربی حوزه خلیج فارس به همراه ترکیه خواهان جنگ با داعش و همزمان سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه هستند. از طرف دیگر، بلوک مخالف به رهبری مشترک ایران-روسیه و مشارکت عراق و سوریه به همراه چین تنها راه مبارزه با داعش را تقویت نظام دولت در سوریه و حتی حفظ اسد در قدرت (حداقل تا زمان انتقال سیاسی) می دانند. موضوع وقتی حساستر می شود که دریابیم تمامی این بازیگران بر مبنای موقعیت منطقه ای، تاریخی و فهم خاص خود از تهدیدات امنیت ملی، منافع فردی خود را هم دارند.
بر این مبنا روسیه ترجیح داد تا مستقیما وارد جنگ سوریه شود. ایران هم این اقدام روسیه را در راستای منافع خود دید و از آن حمایت کرد.حضور موثر روسیه در سوریه نیاز به حمایت لجستیک و عملیاتی ایران در صحنه معادلات زمینی داشت که محقق شد. اکنون با ائتلاف جدید، معادلات میدانی جبهه جنگ به ضرر تروریست ها و به نفع دولت سوریه در حال تغییر است. در این حین، حمله داعش به پاریس و سرنگونی یک فروند جت روسی توسط ترکیه معادلات ژئوپلتیک جاری را تحت تاثیر قرار داده است. با تمایل فرانسه به همکاری با روسیه برای مبارزه با داعش، که اخیرا مورد حمایت انگلیس هم قرارگرفته، یک جبهه نسبتا واحد در سطح بین المللی شکل می گیرد. این تحول خود فشارهای سیاسی بر عربستان و ترکیه را برای تغییر مواضع فعلی خود و ایفای یک نقش واقع گرایانه تر و صادقانه تر در مبارزه با داعش افزایش می دهد.
اما مهمترین نتیجه معادلات فوق تغییر در ماهیت روابط ایران و روسیه از یک نگاه منفعل به نقش منطقه ای خود به شناخت از مزایا و امتیازات همکاری نزدیک منطقه ایست که وزن سیاسی-نظامی آنها را در مقابل بلوک رقیب افزایش می دهد.روابط ایران و روسیه، فراتر از بی اعتمادی تاریخی در نتیجه تحولات سیاسی قرون گذشته از جمله جنگ ها و رقابت های دوران ژئوپلتیک جنگ سرد یا ایدئولوژیک دوران انقلاب اسلامی، در سالهای اخیر در حوزه همکاری های هسته ای و انتقال تسلیحات نظامی گسترش یافته بود. اما تهدیدات مشترک ژئواستراتژیک ناشی از بحران های سوریه و عراق و حضور داعش در سرزمین های این دو متحد منطقه ای ایران و روسیه، یک نقطه عطف در روابط فیمابین است.
فراتر از تهدیدات امنیتی تروریست ها، خطرات تجزیه ارضی عراق و سوریه یا جابجایی حکومت های غیردوست در این دو کشور مبنای نیاز متقابل ایران و روسیه به یکدیگر است. روسیه به ایران نیاز دارد چون تنها کشوری است که همزمان در عراق و سوریه و در معادلات میدانی و سیاسی دارای نقش ائتلاف ساز و موثر است. همزمان ایران به نقش روسیه در معادلات هوایی و ایجاد تعادل سیاسی-امنیتی جبهه رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای یعنی ترکیه و عربستان و آمریکا نیاز دارد. این دو بازیگر همچنین به این درک رسیده اند که بدون تغییر در مواضع بازیگران رقیب منطقه ای حل منازعه داخلی سوریه حتی مبتنی بر یک توافق نسبی و برد-برد ناممکن بنظر می رسد.
همچنانکه بحران های سوریه و داعش به هم وصل شده اند، در روند زمان مواضع ایران و روسیه هم در سه موضوع بحران جاری بهم نزدیک می شوند: نخست، اینکه دو طرف حمایت از نظام “دولت” در سوریه را یک اولویت برای مبارزه با داعش دانسته و نقش آفرینی بازیگران غیردولتی، گروههای سیاسی و شبه نظامیدر این زمینه را تنها در خدمت تقویت دولت سوریه و صرفا در زمان تهدید و ناامنی می پذیرند. این مدل در سیاست ایران در عراق هم صادق بود. یعنی ایران شبه نظامیان شیعه را علیه داعش تنها در زمان خطر فوری سقوط شهرهای اصلی مثل سامرا و بغداد بسیج کرد و در نهایت هم آنها تحت نظارت دولت عراق عملیات انجام می دادند.
دوم، نگاه دو طرف به موضوع مبارزه همزمان با تروریسمداعش و مخالفان دولت سوریه به هم نزدیک شده است. در یک زمانی روس ها قائل به گفتگو با مخالفان میانه روی رژیم اسد، با این هدف بودند که تنها آنها می توانند با تمامی گروهها گفتگو کنند. بر این مبنا، روس ها چندین با مخالفین را به مسکو دعوت کردند. اما روسها بتدریج به این نتیجه رسیدند که شکاف های عمیق بین این نیروها و فرماندهان آنها وجود دارد که معادلات میدانی را همزمان به ضرر آنها و دولت سوریه و به نفع داعش جلو می برد. همزمان بعضی از نیروهای این مخالفان نیز جذب گروههای افراطی تر می شدند. در اینجا نیز مواضع روسیه به دیدگاه ایران نزدیک شدهکه تروریسم خوب و بد ندارد و باید با همه آنها با یک نگاه مبارزه کرد.
سوم و حساس ترین مورد مربوط به آینده اسد است که مواضع دو طرف در اینجا هم نزدیک شده است. بعضی دیدگاهها معتقدند که روس ها بر اساس منافع خود در مورد جابجایی اسد با غربی ها معامله خواهند کرد. اما با تحولات جدید، روسها هم به این دیدگاه ایرانی می رسند که از ابتدا می گفت مبارزه با تروریسم یعنی حفظ نظام سیاسی سوریه و این یعنی حفظ اسد تا زمانی که دوره انتقال سیاسی سوریه با آرای مردم صورت پذیرد.
اما همزمان با نزدیکی مواضع ژئوپلتیک ایران و روسیه در مسائل منطقه ای، این پرسش مطرح می شود که آیا ماهیت روابط جدید راهبردی است یا تاکتیکی؟ روابط راهبردی در بستر تاریخ، فهم مشترک از تهدیدات و منافع و درجه حمایت از یکدیگر در شرایط بحران و ناامنی و غیره از یکسو و نهادینه شدن معاهدات سیاسی، اقتصادی و نظامی شکل می گیرد. واقعیت این است که مبارزه با یک تهدید سیاسی-امنیتی یعنی داعش که می تواند به ضرر منافع ژئوپلتیک ایران و روسیه در منطقه تبدیل شود ماهیت روابط دو کشور را به سمت راهبردی تغییر می دهد.
به این نکته هم باید توجه داشت که این اولین بار در تاریخ معاصر است که روسیه خواهان گسترش روابط در یک چارچوب راهبردی و برابر سیاسی با ایران شده است.پیش از این البته، بروز بحران اوکراین در ۲۰۱۴ و گرایش روسیه به شرق یعنی ایران و چین در حوزه همکاری های انرژی و مشارکت اقتصادی و سیاسی راهبردی بر اهمیت روابط با ایران افزود. بدنبال آنتوافق هسته ای بین ایران و قدرت های بزرگ (برجام) و نگرانی از نزدیکی ایران و غرب به خصوص آمریکا هم سبب شد که روسیه به گسترش این نوع روابط سرعت دهد.اما نقطه عطف همچنان تقویت ائتلاف جدید سیاسی بین دو کشور در مسائل منطقه ای است. این مسئله در سفر اخیر پوتین به ایران و تاکید او بر اهمیت گسترش روابط راهبردی با ایران و نگاه مشترک روسیه بهمواضع ایران در مسائل منطقه ای و بحران سوریه کاملا مشهود گردید.
در مجموع با معادلات فوق می توان گفت که نخست،ماهیت روابط ایران و روسیه در حال تغییر است و دو طرف بر اهمیت توسعه یک روابط راهبردیبرای تامین منافع مشترک ژئوپلتیک واقف شده و قدم های جدی هم در این زمینه برداشته اند. دوم، این تغییر در روابط در آغاز مسیرخود است و باید در بستر زمان نتایج ملموس خود را نشان دهد. سوم، این تحول جدیدبهرحال برای ایران یک فرصت است و بر اهمیت ژئوپلتیک آن در نزد غربی ها و متحدین منطقه ای اش می افزاید. چهارم و مهمتر از همه اینکه ایران باید از این فرصت در جهت تقویت نقش مستقل خود و ایجاد تعادل در روابط منطقه ای و معادلات جهانی استفاده کند.
انتهای پیام
selm.ir
